Kürtaj ilaçlarına erişim bir insan hakkı mıdır?

DSÖ(WHO), 2005'ten bu yana kürtaj ilaçlarını Mifepristone ve Misoprostol'ü temel ilaçlar olarak sıraladı.[1]

Elde edilebilir en yüksek sağlık standardı ("sağlık hakkı") hakkının bir parçası olarak temel ilaçlara erişim, aşağıdaki gibi birçok uluslararası insan hakları sözleşmesinde iyi bilinmektedir:

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi: 1948'de Madde 25.1;
Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme; 1965’teki Madde 5 (e) (iv);
Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi: 1966'da Madde 12.1;
Kadına Yönelik Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılmasına Dair Sözleşme; 1979 tarihli 11 (1) (f), 12 ve 14 (2) (b) Maddeleri;
Çocuk Haklarına Dair 1989 Sözleşmesi; Madde 24;
Tüm Göçmen İşçilerin ve Ailelerinin Üyelerinin Haklarının Korunmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme; 1990 yılında 28, 43 (e) ve 45 (c).;
Engelli Hakları Sözleşmesi: 2006 yılında 25.

Yetkili Genel Yorum 14 (2000), "Temel İlaçlara İlişkin DSÖ(WHO) Eylem Programı" tarafından tanımlanan temel ilaçları içeren mallara ve hizmetlere erişim, erişilebilirlik, uygunluk ve güvenceli kalite ilkelerini uygular.[2]

Ekim 2011'de BM Sağlık Hakkı Özel Raportörü Anand Grover, BM Genel Kurulu'na bir rapor gönderdi. “İstihdam edilen kürtajı cezalandıran ve kısıtlayan ceza kanunları, kadınların sağlık hakkının gerçekleştirilmesine yönelik kabul edilemez engellerin paradigmatik örnekleridir ve ortadan kaldırılmalıdır.Bu yasalar, kadınların cinsel ve üreme sağlığı ile ilgili karar alma süreçlerini ciddi biçimde kısıtlayarak kadınların onurunu ve özerkliğini ihlal ediyor.”[3]

Cinsel sağlık ve üreme sağlığı ile ilgili 22 (2016) sayılı genel yorum (Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi'nin 12. Maddesi) “Çok çeşitli doğum kontrol yöntemleri de dahil olmak üzere temel ilaçlar da mevcut olmalıdır. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların ve HIV'in önlenmesi ve tedavisi için, prezervatif ve acil kontrasepsiyon, kürtaj ve kürtaj sonrası bakım için ilaçlar ve jenerik ilaçlar dahil ilaçlar gibi. ”[4]

Dünya Sağlık Örgütünün sağlık tanımı şöyledir: “Sağlık, tam bir fiziksel, zihinsel ve sosyal refah halidir ve yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması değildir.”[5]

30 Ekim 2018'de insan hakları komitesi, Sivil ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme'nin 6. Maddesi'nin 36. (2018) sayılı genel görüşünde, yaşam hakkı hakkında şunları belirtmiştir:

“Taraf Devletler, gebeliğin gönüllü olarak sona ermesini düzenlemek için tasarlanan önlemleri kabul etmelerine rağmen, bu tür önlemler ile hamile bir kadının veya kız çocuğun yaşama hakkını ya da sözleşmedeki diğer haklarının ihlal etmemelidir. Bu nedenle, kadınların veya kız çocuklarının kürtaj talep etme konusundaki kısıtlamalar, başka şeylerin yanı sıra, hayatlarını tehlikeye atmamalı, 7'nci maddeyi ihlal eden, onlara ayırımcılık yapan veya gizliliklerini keyfi olarak engelleyen fiziksel veya zihinsel acı veya ıstıraplara maruz bırakmamalıdır. Taraf Devletler, hamile kadının veya kız çocuğun hayatının ve sağlığının risk altında olduğu kürtaj için güvenli, yasal ve etkili bir erişim sağlamalıdır ve bir hamileliğin hamileliği ile taşınması hamile kadına veya kıza büyük acı veya ıstıraba neden olur, özellikle de Hamilelik tecavüz veya ensestin sonucudur ya da uygulanabilir değildir. Ayrıca, Taraf Devletler, diğer tüm davalarda, kadın ve kız çocuklarının güvenli olmayan kürtajlar üstlenmek zorunda olmadıklarını ve bu şekilde kürtaj kanunlarını buna göre revize etmelerinin sağlanması görevine aykırı bir biçimde, hamileliği veya kürtajı düzenleyemezler. Örneğin, evlenmemiş kadınlar tarafından hamilelik suçlarının cezalandırılması gibi tedbirler almamalı ya da kadın ve kız çocuklarına kürtaj uygulayan kadınlara ve kız çocuklarına karşı cezai yaptırım uygulamamalıdır. Taraf devletler, yeni engeller getirmemeli ve kadın ve kız çocuklarının etkili bir şekilde erişimlerini engelleyen mevcut engelleri ortadan kaldırmalı ve bireysel tıbbi hizmet sağlayıcıların vicdani reddetmesinin bir sonucu olarak ortaya çıkan engeller de dahil olmak üzere güvenli ve hukuki kürtaj yapılmalıdır. Taraf Devletler, kadınların ve kız çocuklarının hayatlarını, güvenli olmayan düşüklerle ilişkili zihinsel ve fiziksel sağlık risklerine karşı etkin bir şekilde korumalıdır. Özellikle kadın ve erkeklere, özellikle de kız ve erkek çocuklara, cinsellik ve üreme sağlığı ile ilgili çok çeşitli ve uygun gebelik önleyici yöntemlerle ilgili kalite ve kanıta dayalı bilgi ve eğitime erişim sağlamalı ve kürtaj isteyen kadınların ve kızların damgalanmasının önlenmesini sağlamalıdır. Taraf Devletler, her koşulda ve gizli olarak kadınlar ve kızlar için kaliteli doğum öncesi ve sonrası düşük sağlık hizmetlerinin kullanılabilirliğini ve etkin erişimini sağlamalıdır.

^{[1]
https://apps.who.int/iris/bitstream/10665/93142/1/EML_18_eng.pdf}

^{[2]
https://www.who.int/medicines/areas/human_rights/en/}

^{[3]
https://www.un.org/press/en/2011/gashc4018.doc.htm}

^{[4]
https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=17168&LangID=E#sthash.MfGe1y5D.XSS87v3P.dpufh}

^{[5] https://apps.who.int/gb/bd/PDF/bd47/EN/constitution-en.pdf?ua=1}